Tên khoa học

Bạch truật tên khoa học là Atractylodes macrocephala Koidz

Xuất xứ

Bạch truật Chiết Giang

Bạch truật được liệt vào danh sách “Chiết Giang bát vị” là một trong 8 vị thuốc nổi danh của vùng Chiết Giang – Trung Quốc. Tân Xương, Thiên Thai, Đông Dương, Vu Tiềm là những vùng đất của Chiết Giang có sản lượng và chất lượng Bạch truật hàng năm cao.

Ngoài Chiết Giang, một số vùng khác của Trung Quốc cũng cung cấp Bạch truật cho thị trường dược như Quý Châu, Hồ Nam, Giang Tây, Hồ Bắc, Sơn Đông, Hà Bắc, Thiểm Tây…

Đặc điểm nổi bật

Bạch truật chất lượng tốt

Bạch truật tốt là một khối không đều, có chiều dài từ 3 đến 13 cm và đường kính từ 1,5 đến 7 cm. Mặt ngoài màu vàng xám hoặc nâu xám, có những chỗ lồi lõm giống như khối u, các nếp nhăn và rãnh dọc không liên tục, các sẹo rễ dạng sợi, phía trên có các gốc dư và sẹo chồi.

Bạch truật cứng, không dễ gãy, mặt cắt không đều, màu trắng vàng đến nâu nhạt, có các khoang dầu màu vàng nâu rải rác, phần khô có màu sừng, sẫm màu hoặc có vết nứt. Bạch truật có mùi thơm, vị ngọt, hơi cay, khi nhai thì hơi dính.

Tác dụng

Trong y học cổ truyền bạch truật vị đắng táo thấp, ngọt bổ tỳ, tính ấm hòa trung có tác dụng:

Bổ tỳ, táo thấp
Lợi tiểu tiện, sinh tân dịch
Chữa tiêu chảy
Tiêu thủy thũng
An thai
Chữa chứng tê bì
Chữa các chứng liên quan đến mồ hôi

Gần đây nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng mình những công dụng tuyệt vời của bạch truật.

Bạch truật giúp cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa và mức năng lượng cho cơ thể. Được dùng cho các trường hợp mệt mỏi, chán ăn, nôn mửa, tiêu chảy, hay ra mồ hôi trộm ở người suy nhược.
Bạch truật được dùng trong thời kỳ mang thai cùng với các loại thảo mộc khác để giảm bớt chứng ốm nghén, an thai.
Nó cũng được sử dụng trong các bài thuốc điều trị một số loại đau khớp.
Chiết xuất thô và các hợp chất tinh khiết của bạch truật được sử dụng để điều trị ung thư, viêm khớp, loãng xương, suy nhược lách, dọa sảy thai, bệnh Alzheimer, và béo phì.
Các chất chiết xuất này có các tác dụng dược lý khác nhau, bao gồm:
- hoạt động chống khối u,
- hoạt động chống viêm,
- hoạt động chống lão hóa, hoạt động chống oxy hóa,
- hoạt động chống loãng xương,
- hoạt động bảo vệ thần kinh
- hoạt động điều hòa miễn dịch,
- cải thiện chức năng tiêu hóa
- điều hòa hormone tuyến sinh dục.

Đối tượng sử dụng

– Người bị tỳ vị hư nhược: ăn uống kém, chậm tiêu hóa, bụng đầy chướng, ăn không ngon miệng, buồn nôn.

– Người bị tỳ hư không vận hóa được thủy cốc sinh đàm ẩm: phù thũng, mình nặng nề, nhiều đờm.

– Người bị tỳ thận dương hư: phù thũng, bí tiểu…

– Người bị phù do viêm thận mạn, phù dinh dưỡng

– Người bị ra mồ hôi trộm hoặc tự ra mồ hôi

– Phụ nữ bị động thai, hay sảy thai, sinh non, ốm nghén

Cách dùng – Liều dùng

6-12g/ngày

Liều dùng tùy thuộc vào bệnh tình và thể trạng người bệnh.

Bạch truật được dùng nhiều trong các bài thuốc cổ phương:

– Quy tỳ thang: Bạch truật trợ Nhân sâm ích khí bổ tỳ

– Bạch truật tán: Bạch truật phối Phục linh, Nhân sâm trị tỳ vị hư nhược

– Bạch truật điều trung thang: Bạch truật phối Phục linh, Trạch tả trị tỳ hư thấp trệ

Lưu ý

Bạch truật có nhiều cách bào chế. Trước khi dùng bạch truật có thể chế nhiều cách để tăng tính có lợi:

Sao với cám để bổ tỳ
Tẩm sữa người rồi sao để tư âm
Trộn với đất thổ rồi sao để chỉ tả chữa tiêu chảy

Những người không nên dùng bạch truật

Hen suyễn
Âm hư táo khát: táo bón, miệng khô họng khát
Tiểu dắt
Cơ thể mọc mụn mủ
Viêm ruột cấp do nhiễm trùng

Bảo quản

Để nơi khô ráo thoáng mát, chú ý chống ẩm, chống sâu mọt. Kiểm tra dược liệu thường xuyên để kịp thời xử lý.

Bạch truật khô có thể bảo quản từ hai năm đến ba năm, nếu thời gian bảo quản quá lâu thì màu của dược liệu sẽ thâm lại, hơi bị biến chất và giảm tác dụng chữa bệnh.

Câu chuyện thú vị

Thiên Mục Bạch truật hay còn gọi là Ô Tiềm Bạch truật, Vân đầu truật, Tiên hạc truật là loại thảo dược trân quý thường được sánh ngang với Nhân sâm “Bắc Sâm Nam Truật”。

Truyền thuyết kể rằng Hạc Tiên ở Nam Cực tiên cảnh, mang một loại dược liệu, muốn đem về hạ giới và trồng ở nơi tốt nhất. Một ngày kia, Hạc Tiên bay ngang qua đỉnh núi Thiên Mục (ngọn núi được ví như núi Mắt trời), và thấy có vùng đất dựa lưng vào núi, gần đó có hồ nước, hướng về mặt trời và khí hậu phù hợp. Sau đó, Hạ Tiên hạ cánh và trồng các loại thảo mộc trong miệng mình. Hạc Tiên làm cỏ, xới đất, tưới nước vào ban ngày, còn ban đêm canh giữ bên cạnh. Ngày tháng trôi qua, Hạc Tiên dần biến thành một ngọn đồi nhỏ, gọi là “Hạc Sơn”,
Một năm nọ, gần Hạc Sơn có một trận dịch lớn, nhiều người nằm liệt giường. Đến ngày Trùng Dương vào tháng 9 (ngày 9 tháng 9 âm) tiết thu trong lành, trên đường phố Ô Tiềm, có một cô gái mặc váy trắng thêu hoa cúc nở và chấm chu sa. Cô ấy lập một gian hàng để bán một loại thảo dược tên là Bạch truật. Cô cũng phân phát miễn phí loại thảo dược này cho bệnh nhân. Một chủ tiệm thuốc gần đó thấy có buôn bán thuận lợi nên đã thu mua hết. Ông chủ nghĩ đây là loại thảo dược rất hiệu nghiệm, ai bị bệnh dịch uống cũng đều khỏi bệnh. Ông chợt nhớ ra cô gái nọ nói rằng cô ấy sống ở khu Hạc Sơn. Ông chủ bèn đi lên núi Hạc Sơn cùng người hầu cận nhưng lại không hề thấy bất cứ ngôi nhà nào. Khi trở về nhà ông chủ nghĩ ra một cách.

Hôm sau ông gặp lại cô gái bán thảo dược, nhiệt tình mời nước cô gái, trong lúc đó một người hầu cận âm thầm đính sợi chỉ đỏ vào váy cô gái. Sau khi cô gái ra về, ông chủ cùng một vài người lần theo sợi chỉ đỏ để đi tìm nhà cô gái. Bọn họ phát hiện ra rất nhiều cây thảo dược hoa đỏ chói. Ông chủ reo lên và sai người hầu nhanh chóng nhổ cây thảo dược mang về. Ngay khi người hầu cuốc xuống đất thì bỗng có tiếng nổ lớn, ánh sáng chói lòa phát ra làm mù mắt đám người bọn họ và những cây Bạch truật ngàn năm biến mất. Kể từ đó cũng không ai còn gặp lại cô gái váy cúc trắng chấm chu sa nữa.

Loại Bạch truật ở Hạc Sơn vô cùng đặc biệt. Chúng được mô tả với hình dáng đặc trưng “Cổ hạc đầu mây” nên có tên gọi khác là Vân đầu truật.

0/5 (0 Reviews)