Tên khoa học

Phellodendron chinensis Schneid thuộc họ Cam quýt.

Xuất xứ

Hoàng bá có nguồn gốc từ Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Nga. Hiện nay, loài cây này đã được di thực về Việt Nam. Tuy nhiên, do chất lượng không ổn định nên nước ta vẫn phải nhập khẩu vị thuốc này từ Tứ Xuyên, Hồ Bắc, Vân Nam (Trung Quốc).

Đặc điểm nổi bật

Cây Hoàng bá là cây thân gỗ lâu năm, cao 10 – 25m. Vỏ thân dày, bên ngoài màu nâu xám, xẻ rãnh dọc hình lưới, bên trong màu vàng. Cành con thường có màu nâu xám hoặc nâu nhạt. Lá kép hình lông chim, mọc đối xứng, đỉnh lá dài và nhọn, gốc lá hình nêm, mép là có răng cùn mịn, mặt trên lá màu xanh đậm, mặt dưới lá màu trắng nhạt. Quả cây giống quả mọng hình cầu, đường kính 8 – 10mm, mọc thành chùm dày đặc, khi chín có màu đen. Thời kỳ ra hoa vào tháng 5 – 6, đậu quả vào tháng 9 – 10. Vị thuốc Hoàng bá trong đông y là vỏ cây được loại bỏ lớp sần sùi bên ngoài, phơi khô.

Tác dụng

Theo Đông y, hoàng bá vị đắng tính hàn,quy kinh thận, bàng quang, đại trường. Hoàng bá có tác dụng thanh nhiệt, táo thấp, giải độc, tiêu viêm.

Các nghiên cứu khoa học cho thấy trong hoàng bá có nhiều hoạt chất có lợi alkaloid, isoquinoline alkaloid, limonoids, phenolic acid, quinic acid, lignans, flavonoid,… Trong đó, nổi bật nhất phải kể đến berberin, palmatine và jatrorrhizine có tác dụng dược lý được áp dụng rộng rãi.

Tác dụng chống viêm: Chiết xuất nonalkaloid trong Hoàng bá ngăn chặn sản xuất NO; bên cạnh đó, limonin và obakunone điều chỉnh giảm đáng kể việc sản xuất NO và biểu hiện gen iNOS thông qua con đường trung gian nhân tố hạt nhân- κ B (NF- κ B). Từ đó, làm đảo ngược tình trạng viêm đường thở bằng cách giảm sự xâm nhập của các tế bào viêm và giải phóng các chất trung gian gây viêm vào phổi và đường thở bị ảnh hưởng. Điều này có thể chứng minh các ứng dụng của hoàng bá đối với các bệnh phổi truyền nhiễm.
Tác dụng kháng khuẩn: Berberine có thể hạn chế sự bám dính của vi khuẩn Staphylococcus aureus và sự xâm nhập nội bào vào nguyên bào sợi nướu của người. Hơn nữa, berberine có thể làm giảm khả năng kháng aminoglycoside của P. aeruginosa, A. xylosoxidans và B. cepacia theo cách phụ thuộc vào MexXY. Nó cũng ức chế sự kháng thuốc qua trung gian MexXY hoặc MexVW của các đột biến P. aeruginosa, đồng thời hạn chế sự đề kháng gentamicin qua trung gian MexXY ở các thể đột biến P. aeruginosa, và tăng cường tác dụng hiệp đồng của piperacillin và amikacin ở các chủng P. aeruginosa kháng đa thuốc.
Tác dụng kháng virus: Đối với các trường hợp nhiễm virus, chiết xuất etanol của hoàng bá có tác dụng chống lại virus Herpes Simplex bằng cách làm gián đoạn cấu trúc vỏ virion hoặc ngụy trang thành các hợp chất vi rút không thể thiếu để hấp thụ hoặc xâm nhập vào tế bào vật chủ.
Khả năng chống khối u: Polysaccharides từ chiết xuất trong nước của PCS hoạt động trên sự kích thích qua trung gian tế bào và miễn dịch dịch thể thay vì ức chế tế bào khối u để thực hiện hoạt động tiêu diệt khối u.
Hỗ trợ điều trị gout: Các alkaloid của hoàng bá được chứng minh là có hiệu quả tốt đối với bệnh gout và viêm khớp do gout.
Hỗ trợ điều trị trầm cảm: Chiết xuất từ hoàng bá có thể làm giảm đáng kể mức serotonin trong não và noradrenaline trong tuyến thượng thận. Bên cạnh đó, berberine có khả năng ức chế monoamine oxidase-A và điều chỉnh mức noradrenaline, serotonin và dopamine của não.
Hỗ trợ điều trị viêm dạ dày: Hoàng bá có thể bảo vệ niêm mạc dạ dày bằng cách củng cố hàng rào niêm mạc dạ dày thông qua các hợp chất sulfhydryl nội sinh và các hợp chất nhạy cảm với diethyldithiocarbamate 1

Đối tượng sử dụng

Người mắc chứng thấp nhiệt: Hoàng đản nhiễm trùng, lỵ, ỉa chảy nhiễm trùng, viêm bàng quang, viêm âm đạo, viêm loét cổ tử cung,…
Người bị mụn nhọt, lở loét, viêm tuyến vú.
Người đau nhức trong xương, ra mồ trộm, di tinh.
Người bị di ứng, ban chẩn, chàm.
Người bị gout, viêm khớp do gout.
Người bị viêm dạ dày, căng thẳng, trầm cảm.

Cách dùng – liều dùng

Sắc lấy nước uống hoặc tán thành bột.

Liều dùng: 6 – 12g/ngày

Lưu ý

Người tỳ vị hư hàn không dùng.

Bảo quản

Bảo quản trong lọ, túi kín ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Câu chuyện thú vị

Ngày xửa ngày xưa, có một thương nhân giàu có ở Trường An tên là Vương Sơn Phủ, đi tiểu khó, sau khi ăn no thì bụng to, cứng như đá, tắc nghẽn vô cùng, chân tay sưng phù, chảy nước vàng, mắt trợn ngược, ăn không ngủ được, khổ sở lắm. Đến tìm Lý Đông Viễn để chữa bệnh, Lý Đông Viễn hỏi nguyên nhân và các đơn thuốc mà các đại phu khác đã sử dụng, ông nhớ lại lời nói “Không có dương thì không thể sinh ra âm, không có âm thì không thể chuyển hóa được dương”. Nghĩ đến bệnh này, hẳn là người không có âm, không chuyển hóa được dương. Nên ông nói với người bệnh rằng: “Ăn uống no say quá, nhiệt lượng tích tụ từ biển núi đã làm tổn thương thận thủy, lâu ngày làm bàng quang khô cạn, tiểu tiện không thông, hỏa vượng. Đồng thời, bệnh nhân được kê đơn bài thuốc đại bổ đắng mà nước lạnh phương bắc đã biến thành, gồm hai vị Hoàng bá và Hoàng bá, rửa sạch với rượu, rang xay, kết hợp với quế chi có tính ấm để sắc. Một lúc sau khi uống, nước tiểu tuôn ra như lũ quét, trong nháy mắt vết sưng tấy tan biến.

0/5 (0 Reviews)