Tên khoa học

Curcuma zedoaria Rosc thuộc họ Gừng.

Tên khác: Nghệ đen, ngải tím, tam nại,…

Xuất xứ

Nga truật có xuất xứ từ các nước nhiệt đới như Trung Quốc, Việt Nam, Sri Lanka,… Tại nước ta, cây mọc hoang và được trồng khắp nơi để làm thuốc.

Đặc điểm nổi bật

Cây nga truật cao khoảng 1 – 1,5m mọc ở những nơi ẩm ướt như suối, thung lũng,… Thân rễ hình bầu dục hoặc hình nón, có các nhánh hình trụ ở hai bên, bộ rễ mảnh. Phiến lá hình trứng thuôn dài, dài 13-24 cm, rộng 7-11 cm, ở giữa gân lá có một quầng màu tím. Cuống lá dài khoảng 1/3 chiều dài phiến lá, kéo dài xuống thành một bẹ và phiến lá nhỏ. Hoa dày đặc, đài hoa màu trắng, tràng hoa 3 thùy Quả hình tam giác, nhẵn. Hạt thuôn dài. Thời kỳ ra hoa từ tháng 3 đến tháng 5. Trong đông y, bộ phận dùng làm thuốc là thân rễ cây nga truật được thu hái vào mùa đông khi lá và thân đã héo, sau đó cắt bỏ phần thân, rễ xơ rồi rửa sạch, hấp hoặc luộc chín tới, thái mỏng.

Tác dụng

Theo y học cổ truyền, nga truật vị cay, đắng, tính ôn, quy kinh tỳ. Nga truật có tác dụng phá huyết, hành khí, tiêu hóa thức ăn, chống đau được ứng dụng nhằm:

Phá huyết thông kinh, chữa bế kinh.
Chữa đau do khí trệ: Đau dạ dày, thống kinh, bế kinh.
Kích thích tiêu hóa: Ăn uống tích trệ, bụng đầy, ợ chua.

Y học hiện đại đã có nhiều nghiên cứu chứng minh tác dụng của nga truật. Một số tác dụng nổi bật gồm:

Hỗ trợ điều trị ung thư: Tinh dầu chiết xuất từ nga truật đưa vào trong cơ thể được sử dụng để điều trị ung thư cổ tử cung. Sau khi điều trị, mô khối u bị hoại tử và bong ra, thâm nhiễm tế bào lympho tại chỗ và biến mất hoàn toàn trong một số trường hợp.
Kháng khuẩn: Nga truật có thể ức chế Staphylococcus aureus, Escherichia coli , Trực khuẩn thương hàn, Vibrio cholerae,…
Tăng bạch cầu: Chuột được tiêm tinh dầu nga truật 10ml/kg vào mạng bụng trong 8 ngày liên tục có thể chống lại tình trạng giảm bạch cầu rõ rệt.
Cải thiện lưu lượng máu: Nga truật có tác dụng tăng lưu lượng máu ở động mạch đùi rõ rệt nhất, sau 10 phút dùng thuốc lưu lượng máu tăng 36%, sức cản thành mạch giảm 66,4%. Sử dụng nga truật điều trị máu ứ cho bệnh nhân viêm tắc nghẽn mạch máu , cùng với sự cải thiện các triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân, tuần hoàn chi cũng có sự cải thiện đáng kể.
Bảo vệ gan: Chiết xuất nga truật có thể làm giảm đáng kể sự gia tăng ALT ở chuột do carbon tetrachloride, thioacetamide và tạo ra sulfobromophthalein. Từ đó, làm giảm tổn thương các mô gan.
Chống viêm: Nga truật có tác dụng ức chế rất rõ rệt đối với viêm phúc mạc do axit axetic tạo ra, giảm phù nề cục bộ.

Đối tượng sử dụng

Người bị đau bụng kinh, bế kinh.
Người bị đau tức mạn sườn.
Người bị đau dạ dày, đầy hơi, ợ chua, ăn không ngon.
Người bị ung thư cổ tử cung.
Người bị suy giảm số lượng bạch cầu.
Người bị tắc nghẽn tĩnh mạch, ứ huyết, bầm tím.

Cách dùng – liều dùng

Dùng thuốc sắc lấy nước hoặc tán bột dùng.

Liều dùng:6 – 12g/ngày.

Lưu ý

Nga truật có thể làm tổn thương khí huyết nên không dùng lâu hoặc quá nhiều. Khi hết bệnh thì nên dừng thuốc.
Phụ nữ có thai, rong kinh không dùng.

Bảo quản

Bảo quản trong lọ, túi kín ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Câu chuyện thú vị

Truyền thuyết kể rằng vào những ngày đầu thành lập nhà Đường, chiến tranh liên miên kéo dài nhiều năm, cuối cùng, con trai thứ của Lý Nguyên là Lý Thế Dân trở thành hoàng đế. Vào một mùa thu, sau khi kết thúc một cuộc chiến, Trình Giảo Kim và những người khác tâu với nhà mua rằng nhiều người lính đã chiến đấu trong nhiều năm, ra tiền tuyến, chiến đấu dũng cảm, nhưng một số binh sĩ không quen với nơi này nên da nhợt nhạt, kém ăn, chướng bụng, đau và nhiều bất thường khác. Vì vậy, Lý Thế Dân đã vội vàng cho truyền các đại phu địa phương vào điện để tìm cách chữa trị. Một ngày nọ, một đại phu đến doanh trại của vua để tặng thuốc. Lý Thế Dân rất vui vẻ và truyền ông vào các lêu để khám bệnh. Vì có quá nhiều binh sĩ cùng triệu chứng nên đại phu không thể chữa hết được, cùng số dược liệu mang theo không đủ nên đã xin nhà vua về nhà để nhờ học trò giúp đỡ cũng như lên núi hái thêm thuốc. Nhà vua đã cử một đội quân đến bảo vệ vị đại phu trở về nhà một cách suôn sẻ. Khi màn đêm buông xuống, đại phu quyết định đưa học trò và một nhóm binh lính lên núi để hái thuốc. Trong khi lên núi, đại phu đã chỉ cho những người lính biết cách thu thập thuốc và trọng tâm là cách xác định đã dạy những người lính cách thu thập thuốc. Đến chân núi, đại phu chỉ vào một cây cao tới đầu gối có hoa màu tím trước mặt, nói rằng đây là một trong những vị thuốc mà ông ta đang cần tìm. Vì trời tối nên hoa của những cây này đặc biệt dễ thấy dưới ánh trăng, đại phu liền hái một cây để làm thuốc. Đại phu cũng quân lính đi xuyên đêm để đến quay về, trong lều đại phu cẩn thận kiểm tra tình trạng tưng người, kê đơn thuốc để cho các học trò đi lấy thuốc về sắc. Vài ngày sau, các binh lính đều đã bình phục. Vua Lý Thế Dân khen ngợi đại phu có tài chữa bệnh tuyệt vời, anh ta chỉ vào cây thuốc và hỏi đó là loại thuốc kỳ diệu nào. Đại phu vuốt râu cười nói đó là Nga Truật..

0/5 (0 Reviews)