Vấn đề tiểu són, tiểu không tự chủ gây rắc rối cho nhiều người nhất là phụ nữ mang thai, người trung niên và người cao tuổi. Nguyên nhân gây tiểu són, tiểu không tự chủ là gì? Phân loại tiểu són, tiểu không tự chủ trên lâm sàng như thế nào?
5 Nhóm nguyên nhân phổ biến gây tiểu són, tiểu không tự chủ
Tiểu són, tiểu không tự chủ là tình trạng không thể kiểm soát việc đi tiểu. Ngay cả khi cười, ho hoặc tập thể dục gắng sức, nước tiểu sẽ rỉ ra quần.
Các nguyên nhân gây tiếu són, tiểu không tự chủ bao gồm:
1. Lão hóa
Khi cơ thể con người già đi, các cơ sàn chậu dần dần giãn ra, gây ra các triệu chứng tiểu không tự chủ.
2. Thay đổi nội tiết
Việc thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ, sau sinh hoặc trong thời kỳ mãn kinh có thể ảnh hưởng đến cơ bàng quang và cơ sàn chậu.
2.1. Mang thai
Nhiều phụ nữ bị són tiểu khi mang thai hoặc sau sinh. Bởi khi mang thai, sức nặng của em bé trong bụng sẽ khiến cơ xương chậu giãn nở. Trong quá trình sinh nở, nếu đầu bé to hơn, nặng hơn hoặc tốc độ sinh quá nhanh thì cơ xương chậu có thể bị tổn thương.
2.2. Mãn kinh
Tiểu không tự chủ là một trong những triệu chứng của thời kỳ mãn kinh. Nội tiết tố nữ đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, điều hòa sự co cơ và trao đổi chất của cơ thể. Sau khi mãn kinh, hormone bị thiếu hụt, quá trình trao đổi chất chậm lại, cơ vùng chậu cũng dần thư giãn.
3. Một số bệnh lý toàn thân
3.1 Béo phì
Khoang chậu giống như một điểm tựa, gánh vác trọng lượng của cơ thể con người. Người béo phì nặng cân hơn, gây áp lực lên khoang chậu nhiều hơn nên dễ mắc chứng tiểu không tự chủ.
3.2 Bệnh tiểu đường
Bệnh tiểu đường có thể khiến hệ thần kinh bàng quang của bệnh nhân kém kiểm soát, dẫn đến tiểu không tự chủ.
3.3 Các bệnh u – ung thư
Nhiều bệnh nhân phải phẫu thuật cắt bỏ tử cung do các bệnh như rong kinh hoặc u xơ tử cung và có thể gặp vấn đề tiểu không tự chủ sau phẫu thuật. Vì tử cung nằm ở trung tâm của sàn chậu nên sau khi cắt bỏ, xương chậu sẽ bớt đi một cơ quan để nâng đỡ. Vì vậy, các bác sĩ thường khuyên nên thực hiện một số bài tập cơ sàn chậu sau phẫu thuật.
3.4. Rối loạn chức năng cơ sàn chậu
Các cơ sàn chậu hỗ trợ niệu đạo, âm đạo và hậu môn. Nếu sa âm đạo hoặc sa trực tràng, tình trạng tiểu không tự chủ thường xảy ra cùng nhau; nếu sa tử cung, bàng quang, niệu đạo và trực tràng sẽ bị ảnh hưởng và cũng có thể xảy ra tình trạng tiểu không tự chủ.
3.5. Bệnh đường tiết niệu
3.6. Các bệnh tổn thương thần kinh
4. Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc lợi tiểu hoặc thuốc an thần, có thể gây tiểu són.
5. Các vấn đề tâm lý
Căng thẳng, lo âu và các vấn đề tâm lý khác có thể ảnh hưởng đến kiểm soát bàng quang.
Phân loại tiểu són, tiểu không tự chủ
Tùy theo nguyên nhân và các biểu hiện đi kèm của tiếu són, tiểu không tự chủ mà các chuyên gia chia tiểu són, tiểu không tự chủ thành 5 loại chính:
1. Tiểu són khi tăng áp lực trong bụng (Stress incontinence)
- Cơ chế: Do cơ vòng niệu đạo, cơ sàn chậu hoặc cả hai cấu trúc này bị suy yếu hoặc tổn thương, khiến chúng không đủ trương lực để giữ nước tiểu khi có tăng áp lực đột ngột. Áp lực vùng bụng dưới tăng lên đột ngột, có thể do ho, cười to đột ngột, khuân vác nặng hay tập thể thao…
- Đối tượng: Phụ nữ sau sinh, phụ nữ mãn kinh, tuổi già, nam giới sau phẫu thuật tuyến tiền liệt, người bị tổn thương xương chậu… Ngoài ra một số bệnh lý như tổn thương phổi gây ho thường xuyên (COPD, xơ phổi…) cũng có thể gây ra loại són tiểu này.
2. Són tiểu gấp (Urge incontinence)
- Biểu hiện: người bệnh có những cơn buồn tiểu rất gấp gáp. Thôi thúc bắt buộc phải đi tiểu ngay lập tức. Tuy nhiên nhiều khi vị trí xa nhà vệ sinh nên bị són tiểu.
- Cơ chế: Vì một lý do nào đó bàng quang xuất hiện những cơn co thắt bất thường thậm chí chúng xuất hiện ngay cả khi chưa đủ lượng nước tiểu tích trữ theo sinh lý bình thường
- Đối tượng: người mắc chứng bàng quang tăng hoạt OAB; người bị tai nạn tổn thương não, cột sống, thần kinh chi phối bàng quang. Hoặc các trường hợp viêm/tắc đường tiết niệu, viêm tuyến tiền liệt, u tuyến tiền liệt. Phụ nữ có thai, mãn kinh.
3. Tiểu són khi bàng quang căng đầy (Overflow incontinence)
- Cơ chế: Khi bàng quang căng đầy đạt tới giới hạn sức chứa sẽ căng phồng. Kích thích niệu đạo mở ra khiến nước tiểu chảy ra ngoài. Tình trạng bàng quang căng đầy có thể do co bóp kém, co thắt bất chợt,
- Đối tượng: nam giới mắc các bệnh tuyến tiền liệt, các bệnh lý tắc nghẽn đường tiểu (sỏi, u..), sa tử cung, tổn thương thần kinh, các thuốc giảm co thắt cơ bàng quang
4. Tiểu són do mất phản xạ (Reflex incontinence)
- Biểu hiện: Nước tiểu rò rỉ mà không hề có cảnh báo hoặc sự thôi thúc đi tiểu nào được phát ra.
- Cơ chế: Khi dây thần kinh bàng quang bị tổn thương và không “giao tiếp” với não một cách chính xác. Trong quá trình tiểu không tự chủ theo phản xạ, bàng quang co bóp hoặc phản xạ không đúng lúc khiến nước tiểu rỉ ra.
- Đối tượng: Tổn thương thần kinh do bệnh đa xơ cứng, chấn thương tủy sống, tổn thương sau phẫu thuật hoặc xạ trị…
5. Tiểu không tự chủ tạm thời (Temporary incontinence)
Tình trạng không tự chủ tạm thời hoặc thoáng qua kéo dài trong một thời gian ngắn do tình trạng tạm thời, chẳng hạn như sử dụng một loại thuốc nào đó hoặc mắc một căn bệnh gây ra rò rỉ. Ví dụ, nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) hoặc ho nặng có thể gây ra tình trạng tiểu không tự chủ tạm thời.
6. Đái dầm (Bedwetting)
Đái dầm hay còn gọi là tiểu không tự chủ về đêm không chỉ xảy ra ở trẻ em.
Một số người lớn bị rò rỉ nước tiểu khi ngủ vì nhiều lý do.
- Một số loại thuốc hoặc uống caffeine hoặc rượu vào ban đêm. Trong một số trường hợp, bàng quang không thể chứa đủ nước tiểu qua đêm.
- Một số người đái dầm vì họ không sản xuất đủ một loại hormone nhất định vào ban đêm, đây có thể là dấu hiệu của bệnh đái tháo nhạt.
- Các vấn đề sức khỏe khác, chẳng hạn như nhiễm trùng tiểu, sỏi thận, suy tim sung huyết, bệnh thận mãn tính, phì đại tuyến tiền liệt hoặc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.
7. Tiểu không tự chủ hỗn hợp (Mixed Incontinence)
xảy ra khi có sự kết hợp của các triệu chứng tiểu không kiểm soát do gắng sức và tiểu không kiểm soát do gắng sức . Thường xuyên muốn đi vệ sinh (bàng quang hoạt động quá mức) kết hợp với rò rỉ khi hoạt động thể chất, ho hoặc hắt hơi (không tự chủ khi căng thẳng) là những triệu chứng của chứng tiểu không tự chủ hỗn hợp.
Biểu hiện lâm sàng của tiểu không tự chủ thường hỗn hợp. Bệnh nhân tiểu không tự chủ do căng thẳng thường chạy vào nhà vệ sinh vì lo lắng nước tiểu bị rò rỉ nên cũng có thể bị tiểu không tự chủ. Bệnh nhân tiểu không tự chủ cấp bách có thể bị co thắt nhiều lần các cơ sàn chậu sau khi phát bệnh. tiểu không tự chủ cũng có thể xảy ra. Tiểu són, tiểu không tự chủ gây ra nhiều phiền toái cho cuộc sống cũng như nhiều vấn đề trong giao tiếp đồng thời là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý. Người mắc tiểu són, tiểu không tự chủ nên điều trị sớm để đạt được hiệu quả tốt.
BS Uông Mai
P/s: Hình ảnh minh họa trong bài viết sử dụng được tạo ra bằng trí tuệ nhân tạo ChatGPT