Với tất cả những bệnh có khả năng lây nhiễm thì mối quan tâm hàng đầu của các chuyên gia y tế cũng như người dân chính là bệnh đó lây truyền qua con đường nào? Sự hiểu biết hiện tại về cách thức virus gây bệnh coronavirus 2019 (COVID-19) lây lan phần lớn dựa trên những gì đã biết về các coronavirus tương tự. COVID-19 là một căn bệnh mới và có nhiều điều để tìm hiểu về sự lây lan của nó cũng như mức độ nghiêm trọng của bệnh.
1. Lây lan từ người sang người qua đường không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp
Đây là hình thức lây lan chủ yếu khiến Covid-19 lây lan nhanh. Virus có thể lây lan
- Giữa những người tiếp xúc gần gũi với nhau như bắt tay, ôm hôn…
- Thông qua các giọt nước bọt được tạo ra khi người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi.
Những giọt này có thể rơi vào miệng hoặc mũi của những người ở gần hoặc có thể được hít vào phổi.
2. Lây lan từ việc tiếp xúc với bề mặt hoặc vật có chứa virus
Một người có thể nhiễm COVID-19 thông qua việc chạm vào bề mặt hoặc vật có chứa virut trên đó và sau đó chạm vào miệng, mũi hoặc có thể là mắt của họ, nhưng đây không phải là cách chính của vi-rút lây lan.
3. Lây truyền qua đường phân
Ngoài việc lây lan qua đường hô hấp, thì loại virus này có lây lan qua đường máu, phân, vật liệu ô nhiễm hay không?
Trong một bài báo mới của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Trung Quốc, các nhà nghiên cứu đã tìm cách phân lập virus sống từ các mẫu phân của bệnh nhân Covid-19. Và họ không phải là người đầu tiên để tìm ra virus trong phân.
Trong các báo cáo ban đầu từ Vũ Hán, 10% bệnh nhân mắc COVID-19 có các triệu chứng tiêu hóa như tiêu chảy, đau bụng và nôn. Đau bụng được báo cáo thường xuyên hơn ở những bệnh nhân được đưa vào đơn vị chăm sóc đặc biệt so với những người bệnh nhẹ. Triệu chứng tiêu chảy và buồn nôn thường xuất hiện 1 -2 ngày trước khi người bệnh có biểu hiện sốt và các triệu chứng hô hấp.
RNA SARS-CoV-2 đã được phát hiện trong phân của một bệnh nhân ở Hoa Kỳ.
4. Lây truyền qua đường niêm mạc mắt
Chaolin Huang và các đồng nghiệp báo cáo dịch tễ học, triệu chứng và điều trị bệnh nhân nhiễm coronavirus mới năm 2019 (2019-nCoV) tại Vũ Hán, Trung Quốc. Là bác sĩ nhãn khoa, Chaolin Huang tin rằng việc truyền 2019-nCoV qua mắt đã bị bỏ qua.
Vào ngày 22 tháng 1, Guangfa Wang, một thành viên của hội đồng chuyên gia quốc gia về bệnh viêm phổi, đã báo cáo rằng ông đã bị nhiễm 2019-nCoV trong quá trình kiểm tra tại Vũ Hán. Ông đã đeo mặt nạ N95 nhưng không đeo gì để bảo vệ mắt. Vài ngày trước khi bắt đầu viêm phổi, Wang phàn nàn về đỏ mắt.
Các giọt truyền nhiễm và chất lỏng cơ thể có thể dễ dàng gây ô nhiễm biểu mô kết mạc của con người. Virus đường hô hấp có khả năng gây ra các biến chứng ở mắt ở bệnh nhân bị nhiễm bệnh, sau đó dẫn đến nhiễm trùng đường hô hấp.
Huang và các đồng nghiệp đã phân tích các vết trầy kết mạc từ cả hai trường hợp 2019-nCoV và đưa ra cảnh báo rằng đường hô hấp có lẽ không phải là đường truyền duy nhất cho năm 2019-nCoV, và tất cả các bác sĩ nhãn khoa kiểm tra các trường hợp nghi ngờ nên đeo kính bảo vệ.
5. Lây truyền qua đường khí dung
Mới đây nhiều thông tin cho rằng 2019-nCoV có thể lây truyền qua đường bụi khí. Thông tin này ngay lập tức đã được Bộ Y Tế phủ nhận.
Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Khoa Nhiễm – thần kinh thuộc Bệnh viện Nhi Đồng 1, cho biết “aerosol” – nguồn lây truyền mới mà các nhà khoa học Thượng Hải (Trung Quốc) cảnh báo – đặt trong bối cảnh này phải dịch là “khí dung”, chứ dịch là “bụi khí” là không chính xác.
Khí dung là một thủ thuật điều trị được áp dụng nhiều trong một số bệnh lý đường hô hấp. Tuy nhiên theo BS Lê Sỹ Hùng, Phó trưởng Khoa nhi, Bệnh viện Bạch Mai, khuyến cáo người dân và các bậc cha mẹ chỉ khí dung cho con trẻ khi có chỉ định của bác sĩ và không tự ý cho con khí dung.
6. Vì sao Covid – 19 lại lây lan nhanh
Virus gây ra Covid-19 – được gọi là SARS-CoV-2 – đã lây nhiễm hơn 87.634 người mắc, 2.995 người tử vong (theo số liệu thống kê đến 23h ngày 1/3/2020). Và lời giải thích tốt nhất cho sự lây lan nhanh chóng này là nó được truyền qua những giọt nước bọt bắn ra khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Khi những giọt chứa virus này từ một người nhiễm bệnh đến mũi, mắt hoặc miệng của người khác, họ có thể truyền bệnh.
Các bệnh về đường hô hấp thường rơi vào hai loại: hô hấp trên – nhiễm trùng ở mũi, hầu họng hoặc thanh quản, như cảm lạnh thông thường và cúm theo mùa; và các bệnh về đường hô hấp dưới, như viêm phổi, nhiễm trùng phổi.
Loại vi-rút mới gây bệnh Covid-19 dường như là một corona khác: Mặc dù cuối cùng nó cũng có thể dẫn đến viêm phổi, vi-rút này làm rất tốt việc sao chép ở đường hô hấp trên, ngay cả khi mọi người không có bất kỳ triệu chứng nào hoặc chỉ bắt đầu cảm thấy ốm mệt.
Một bài báo xuất bản vào ngày 30 tháng 1 trên Tạp chí Y học New England ( NEJM ) về bốn người đầu tiên ở Đức bị nhiễm coronavirus mới đã đưa ra những kết quả mà dường như nó xác nhận điều mà các chuyên gia y tế công cộng lo ngại: rằng ai đó không có triệu chứng nhiễm trùng với virus, được đặt tên là 2019-nCoV, vẫn có thể truyền nó cho người khác. Điều đó có thể làm cho việc kiểm soát virus khó khăn hơn nhiều.
7. Bộ y tế khuyến cáo người dân cách phòng tránh bệnh Covid-19
Nếu một người bị nhiễm virus và không rửa tay sau khi đi đại tiện và trực tiếp chạm vào thức ăn của người khác bằng tay thì sẽ khiến cho họ bị nhiễm bệnh.
Việc ngăn ngừa lây nhiễm virus Corona qua đường phân hoặc miệng là điều rất quan trọng. Vì vậy việc rửa tay trước khi ăn, sau khi đi đại tiện, không được tùy tiện bốc hay gắp thức ăn cho người khác… là điều mọi người cần chú ý nhất trong lúc này. Bên cạnh đó, mọi người cũng cần phải sử dụng xà phòng diệt khuẩn, nước rửa tay và rửa tay ít nhất trong nước 20 giây.
- Cần hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người mắc bệnh viêm đường hấp cấp tính nhất là những người nghi nhiễm Covid-19. Khi bắt buộc phải tiếp xúc với người bệnh cần thực hiện các biện pháp ngăn ngừa lây nhiễm như đeo khẩu trang, giữ khoảng cách an toàn, sát khuẩn tay sau khi tiếp xúc.
- Giữ ấm cơ thể, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, súc họng bằng nước sát khuẩn.
- Che mũi, miệng khi ho hắt hơi. Nên dùng khăn vải hoặc giấy ăn che miệng nên giảm khả năng phát tán dịch tiết ra môi trường xung quanh.
- Hạn chế tiếp xúc với động vật hoang dã. Không nên chế biến, ăn thịt động vật hoang dã…
Tài liệu tham khảo
https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30313-5/fulltext
https://www.thelancet.com/journals/langas/article/PIIS2468-1253(20)30048-0/fulltext
https://www.vox.com/2020/2/20/21143785/coronavirus-covid-19-spread-transmission-how
http://weekly.chinacdc.cn/en/article/id/ffa97a96-db2a-4715-9dfb-ef662660e89d
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2001468
BS Thanh Mai
Bài viết liên quan:
Bộ Y tế đưa ra thông tin khuyến cáo phòng chống viêm phổi cấp do chủng virus mới Coronavirus tại Trung Quốc 
10 câu hỏi về bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus Corona nCoV – Viêm phổi Vũ Hán 
Cẩm nang hỏi đáp về phòng, chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng virus Corona mới – nCoV 
8 thói quen dễ gây lây nhiễm bệnh COVID-19 
Hậu Covid (Long Covid – COVID kéo dài) và cách khắc phục 
Đông y và Covid-19