Vệ sinh miệng lưỡi không chỉ giới hạn ở người lớn mà còn rất quan trọng với trẻ nhỏ đặc biệt là với trẻ sơ sinh. Bề mặt lưỡi và khoang miệng trẻ rất nhiều vi sinh vật sẽ gây mùi hôi, nếu miệng trẻ không được sạch sẽ và bị bao vây bởi tưa lưỡi làm cho trẻ không cảm nhận được hương vị một cách tốt nhất và sinh ra chán ăn. Vì vậy cần phải giữ khoang miệng sạch để giúp trẻ cảm nhận được hương vị tốt và đặc biệt là mát xa lợi, tốt cho quá trình trẻ mọc răng sau này.
Có 2 cách vệ sinh miệng: vệ sinh miệng hàng ngày và vệ sinh miệng khi trẻ bị tưa.
1. Vệ sinh miệng hàng ngày
1.1. Khái niệm cặn sữa:
Thông thường sau khi trẻ ăn sữa xong trong miệng trẻ hay xuất hiện các chấm nhỏ mầu trắng dễ bong và trôi theo nước hoặc trẻ nuốt nước bọt, không gây đau đó là cặn sữa.
1.2. Nguyên nhân
- Nuôi trẻ bằng sữa công thức.
- Trẻ ngậm sữa khi ngủ.
1.3. Triệu chứng:
- Chấm trắng nhỏ trên mặt lưỡi dễ bong.
1.4. Chăm sóc
- Rửa tay sạch.
- Đặt trẻ nằm trên giường hay bế trẻ.
- Quấn gạc quanh ngón chỏ hoặc đeo gạc tưa lưỡi hình ống.
- Nhúng ẩm gạc bằng dung dịch NaCl 0,9% hoặc nước đun sôi để nguội.
- Chạm nhẹ vào môi dưới của trẻ để trẻ mở miệng.
- Nhẹ nhàng lau vòm miệng và massage nướu trẻ trước.
- Cuối cùng đặt ngón tay vào trong phía gốc lưỡi kéo ra phía ngoài để loại bỏ cặn sữa.
- Vệ sinh miệng thực hiện đều đặn ngày 2 lần.
Chú ý: không đưa ngón tay vào sâu trong miệng trẻ vì có thể khiến trẻ bị nôn trớ, không vệ sinh miệng khi trẻ vừa ăn xong.
2. Vệ sinh miệng khi trẻ bị tưa miệng
2.1. Khái niệm tưa miệng
Tưa miệng là những màng giả màu trắng ở niêm mạc miệng, đặc biệt là mặt trên của lưỡi. Những màng giả này phát triển nhanh và ăn sâu vào niêm mạc lưỡi, vòm họng, khó bóc và bóc đi dễ chẩy máu, đau rát.
2.2. Nguyên nhân
Do nấm candida albicans sống ký sinh trong miệng, khi gặp điều kiện thuận lợi trở thành tác nhân gây bệnh.
Trẻ nhỏ dễ bị tưa do bài tiết ít nước bọt và niêm mạc miệng ở môi trường toan, PH thấp.
Bệnh lây truyền từ dụng cụ cho trẻ ăn: chén, cốc, chai sữa nhất là đầu vú cao su không sạch.
Lây qua đường sinh dục của mẹ bị nấm trong lúc đẻ.
2.3. Triệu chứng
- Bắt đầu là những chấm trắng nhỏ mọc trên đầu lưỡi, sau đó thành đốm trắng to trên mặt lưỡi và lan sang hai bên niêm mạc má, vòm miệng dần dần tạo thành từng đám mầu trắng sữa (mầu vàng kem hay xám) khó bóc.
- Trẻ biếng ăn, bú kém.
- Trẻ đau rát, quấy khóc.
- Nếu nặng trẻ bị tiêu chẩy, ho, viêm phế quản phổi.
2.4. Nguyên tắc điều trị
Thuốc có dạng nước hoặc dạng kem có chứa hoạt chất chống nấm. Các loại thuốc phổ biến Mycostatin/ Nilstat/ Nystatin, Miconazole/ Daktar.
Đảm bảo vệ sinh: vệ sinh dụng cụ cho trẻ ăn, khăn ăn, vệ sinh vú mẹ trước sau khi cho trẻ bú bằng khăn ấm.
2.5. Chăm sóc
- Rửa tay.
- Để trẻ nằm cố định trên giường hoặc bế trẻ.
- Dùng miếng gạc mềm quấn quanh đầu ngón tay trỏ một lượt hoặc đeo miếng gạc tưa lưỡi dạng ống vô trùng bán sẵn.
- Nhúng dung dịch Nystatin 500.000đv.
- Chạm nhẹ vào môi dưới của trẻ để trẻ mở miệng, đưa nhẹ ngón tay chỏ vào mặt trên của lưỡi và lau từ trong lưỡi kéo ra ngoài, bỏ miếng gạc đó đi và lặp lại lần 2 nếu trẻ có nhiều mảng tưa bám (không để mảng tưa rơi vào miệng trẻ, không đưa ngón tay quá sâu vào họng của trẻ gây kích thích nôn trớ).
- Dùng miếng gạc khác lau mặt trong 2 bên má, trên vòm miệng và cuối cùng là phần nướu của trẻ.
- Đánh tưa bằng dung dịch chứa hoạt chất chống nấm 4 lần/ ngày
- Sử dụng thuốc liên tục đến khi các nốt tưa lưỡi hết hẳn, sau đó tiếp tục đánh tưa thêm 2 ngày.
Chú ý: đánh tưa cho trẻ trước bữa ăn của trẻ 30 phút.
3. Phòng bệnh
- Vệ sinh bình và dụng cụ cho trẻ ăn từng bữa.
- Vệ sinh miệng cho trẻ hàng ngày bằng dung dịch NaCl 0,9% hoặc nước đun sôi để nguội 2 lần/ngày.
Khoa Sơ sinh – Bệnh viện Nhi Trung ương
Bài viết liên quan:
Hệ vi sinh vật đường ruột và sức khỏe đường tiêu hóa ở trẻ 
Những vấn đề cần biết về bệnh sởi ở trẻ em 
Bệnh viện Nhi trung ương giải đáp thắc mắc về bệnh tay chân miệng 
Cách nhận biết, theo dõi và chăm sóc trẻ tay chân miệng 
Hướng dẫn dinh dưỡng cho trẻ bị thừa cân, béo phì 
Những bệnh cần tiêm chủng và lịch tiêm chủng cho trẻ