Trào ngược dạ dày thực quản nguyên nhân gây bệnh là gì?

7 triệu người Việt Nam đang mắc bệnh trào ngược dạ dày. Vậy trào ngược dạ dày nguyên nhân do đâu? Ai là người có nguy cơ mắc bệnh?

1. Nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày thực quản do thực quản

Theo các chuyên gia thì chúng ta có thể chia nguyên nhân gây bệnh trào ngược dạ dày thực quản thành 3 nhóm chính: nguyên nhân từ thực quản, từ dạ dày và các ảnh hưởng từ cơ quan khác trong cơ thể. Trong đó nguyên nhân bắt nguồn từ cơ thắt thực quản là nguyên nhân trực tiếp.

– Suy cơ thắt dưới thực quản

Cơ thắt dưới thực quản là cơ thấp nhất của thực quản nối với dạ dày. Bình thường cơ thắt dưới thực quản chỉ giãn mở ra khi nuốt, sau đó sẽ co thắt và đóng kín ngăn không cho dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Tuy nhiên, vẫn có lúc trương lực cơ bị giảm và dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Khi có sự trào ngược của dịch dạ dày lên thực quản, dịch nhày thực quản với bicarbonat và nước bọt do có tính kiềm sẽ trung hòa axit của dịch vị làm giảm hoặc mất sự kích thích của dịch vị lên niêm mạc thực quản. Nhu động của thực quản sẽ đẩy dịch trào ngược trở xuống dạ dày. Khi bị suy cơ thắt dưới thực quản sẽ dẫn đến bệnh trào ngược dạ dày – thực quản.

Các yếu tố gây suy cơ thắt thực quản: Rối loạn nhu động thực quản, giảm tiết nước bọt (hút thuốc lá,..), các thuốc kích thích β thụ cảm, ức chế α, kháng tiết choline, theophylline; các chất cafein, rượu, thuốc lá, chocolate hay thức ăn nhiều mỡ.

– Thoát vị hoành

Cơ hoành là một cơ dẹt hình vòm phân chia khoang ngực và khoang bụng. Khi cơ hoành co làm tăng cường sức mạnh cho cơ thắt dưới thực quản ngăn cản trào ngược dạ dày thực quản. Khi bị thoát vị hoành, một phần dạ dày chui lên cơ hoành. Lúc này cơ thắt dưới thực quản không nằm cùng mức với cơ hoành nên dễ xảy ra trào ngược.

2. Nguyên nhân tại dạ dày

Ứ đọng thức ăn tại dạ dày là nguyên nhân cơ bản gây ra trào ngược dạ dày. Cơ chế chung của các tổn thương dạ dày là làm cho các chất trong dạ dày chậm lưu thông xuống ruột từ đó làm tăng áp lực trong dạ dày.

Một số tổn thương dạ dày thường gặp có liên quan đến bệnh trào ngược bao gồm:

• Viêm dạ dày
• Hẹp môn vị
• Ung thư dạ dày

3. Một số nguyên nhân khác dẫn đến trào ngược dạ dày thực quản

– Stress làm tăng tiết cortisol:

Cortisol làm tăng axit trong dạ dày, làm tăng trương lực co bóp của dạ dày, đẩy dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Stress làm rối loạn nhu động thực quản khiến cho cơ thắt thực quản trở nên nhạy cảm, việc giãn mở cơ xảy ra thường xuyên và kéo dài làm dịch vị trào ngược lên thực quản.

– Thói quen ăn uống không lành mạnh:

Ăn quá no, ăn đêm, ăn hoa quả có tính axit (cam, chanh…) khi đói, ăn đồ ăn nhanh, chiên rán… gây áp lực cho trương lực của cơ thắt thực quản, dẫn đến cơ này bị yếu, đóng mở bất thường, gây chứng trào ngược.

– Những yếu tố bẩm sinh:

Cơ thắt thực quản dưới yếu, bệnh nhân bị sa dạ dày, hay có thoát vị cơ hoành, chấn thương tai nạn…Trào ngược dạ dày ở trẻ nhỏ thường được cho là sinh lý bình thường với triệu chứng điển hình là nôn trớ. Triệu chứng này sẽ giảm dần khi trẻ lớn hơn và sẽ mất hẳn khi trưởng thành.

– Béo phì:

Cân nặng gây áp lực lên dạ dày và cơ thắt thực quản dưới khiến trương lực yếu đi, vì thế axit dạ dày và các chất dễ trào ngược hơn.

– Yếu tố di truyền

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng có một thành phần di truyền trong nhiều trường hợp GERD, đôi khi có thể là do di truyền các vấn đề về cơ hoặc cấu trúc trong thực quản hoặc dạ dày. Một nghiên cứu cho thấy rằng một biến thể DNA được gọi là GNB3 C825T xuất hiện ở những người tham gia nghiên cứu mắc GERD, nhưng nó không có ở nhóm đối chứng không bị GERD.

Yếu tố di truyền cũng đóng một vai trò lớn trong việc bệnh nhân dễ bị Barrett thực quản, một tình trạng tiền ung thư do trào ngược dạ dày thực quản rất nặng. Một nghiên cứu cho thấy GERD, Barrett thực quản và ung thư thực quản đều có sự trùng lặp về gen đáng kể .

– Xơ cứng bì

Rối loạn tự miễn dịch này, trong đó hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc GERD. Nhiều người lo lắng về vấn đề này cũng bị GERD vì thực quản là cơ quan thường bị ảnh hưởng nhất trong bệnh xơ cứng bì.

– Bệnh hen suyễn  

Hơn 75% người bị bệnh hen suyễn được cho là cũng bị GERD. Không ai thực sự biết liệu bệnh hen suyễn có gây ra GERD hay ngược lại. Có một vài lý do giải thích cho điều này.

• Thứ nhất là cơn ho kèm theo cơn hen suyễn có thể dẫn đến thay đổi áp lực lồng ngực và ổ bụng có thể gây trào ngược.
• Thứ hai: Nhiều loại thuốc điều trị hen suyễn làm giãn đường thở, làm giãn cơ thắt dưới thực quản và dẫn đến trào ngược.

Cả hai lý do trên đều làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh nhưng thật may là điều trị GERD thường cũng giúp giảm các triệu chứng hen suyễn.

– Phụ nữ mang thai  

Sự gia tăng của các hormone estrogen và progesterone trong thời kỳ mang thai làm giãn cơ thắt dưới thực quản, cộng với việc bụng bầu ngày càng nở ra của bạn sẽ gây áp lực nhiều hơn lên bụng của bạn. Do đó, phụ nữ mang thai bị ợ chua là điều khá bình thường, có thể dẫn đến GERD. 

– Người hút thuốc: 

Hút thuốc hoặc hít phải khói thuốc cũng được coi là nguyên nhân và yếu tố nguy cơ phát triển GERD. Có nhiều cách mà hút thuốc có thể dẫn đến chứng ợ nóng , chẳng hạn như giảm lượng nước bọt tiết ra, khiến dạ dày của bạn trống rỗng chậm hơn và tạo ra nhiều axit hơn trong dạ dày. Bỏ thuốc lá có lẽ là một trong những điều tốt nhất bạn có thể làm để giảm bớt các triệu chứng hoặc giảm nguy cơ phát triển trào ngược ngay từ đầu.

– Bệnh Celiac:  

Những người bị bệnh celiac dường như có tỷ lệ GERD cao hơn nhiều so với dân số chung, đặc biệt là khi họ mới được chẩn đoán. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn không có gluten làm giảm đáng kể các triệu chứng của GERD. Các chuyên gia không chắc liệu việc tiêu thụ gluten có gây ra GERD hay GERD là một tình trạng liên quan của bệnh celiac. Đôi khi GERD không xảy ra cho đến khi một người được chẩn đoán mắc bệnh celiac, điều này cho thấy rằng có thể có thứ gì khác gây ra bệnh.

– Chế độ ăn uống:

Ăn nhiều cùng một lúc, đặc biệt nếu bạn nằm ngay sau ăn và ăn ngay trước khi đi ngủ đều làm tăng nguy cơ phát triển trào ngược axit, có thể dẫn đến GERD. Thử ăn các bữa nhỏ hơn, thường xuyên hơn và không ăn trong vài giờ trước khi đi ngủ.

– Liệu pháp thay thế hormone: 

Phụ nữ đang điều trị liệu pháp thay thế hormone có nhiều khả năng bị GERD hơn . Bạn sử dụng nó càng lâu và liều lượng estrogen càng cao thì nguy cơ càng cao. 

– Tác dụng phụ của một số loại thuốc

Những người dùng một số loại thuốc và chịu tác dụng phụ của chúng như một số thuốc chữa bệnh hen suyễn, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc kháng histamin, thuốc an thần, và thuốc chống trầm cảm.

Cho dù trào ngược dạ dày thực quản nguyên nhân gây bệnh là gì thì chúng cũng có chung một cơ chế gây bệnh là tác động trực tiếp làm yếu cơ thắt dưới thực quản hoặc gián tiếp làm gia tăng áp lực lên cơ thắt thực quản. Mọi biện pháp làm khỏe cơ thắt hoặc làm giảm áp lực lên cơ thắt đều có giá trị to lớn đối với hiệu quả điều trị bệnh GERD.

BS Thanh Mai

Bài viết liên quan:

Trào ngược dạ dày thực quản ăn gì kiêng gì? Trào ngược dạ dày thực quản và những điều cần biết Thay đổi chế độ ăn và thói quen để cải thiện triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản Nuốt vướng là dấu hiệu bệnh gì Khuyến cáo: Tăng tiết acid phục hồi sau thời gian dài sử dụng thuốc ức chế bơm proton (PPI – ức chế tiết acid dạ dày) Hướng dẫn sử dụng thuốc giảm tiết acid dạ dày PPI