Tiết Thanh minh là tiết thứ 5 trong 24 tiết khí đồng thời là một dịp lễ truyền thống của dân tộc. Vào tiết Thanh minh có nhiều hoạt động tảo mộ, tri ân và tưởng nhớ về những người đã khuất. Tiết Thanh minh với gió xuân ấm áp và trời đất trong trẻo.
Về mặt bảo vệ sức khỏe, Đông y cho rằng tiết Thanh minh, trời đất đang dần ấm lên, không khí trong lành hơn đồng nghĩa với trời trong đất sáng. Trọng tâm của bảo vệ sức khỏe là hòa mình với thiên nhiên, thiên nhân hợp nhất.
Giờ giấc sinh hoạt
Nên thức dậy sớm hơn thường là trước 7-9h sáng. Mùa xuân dương khí nhiều, con người nên điều chỉnh giờ giấc nghỉ ngơi để dậy sớm thu nhận dương khí. Khung giờ 7-9h sáng là thời điểm kinh dương minh vị hoạt động mạnh nhất. Nếu ngủ dậy muộn sẽ khiến dương khí không thông sướng dễ gây ra một số vấn đề về sức khỏe như rối loạn nhịp tim, bồn chồn, họng khô, chóng mặt, màng mắt.
Nên tích cực tham gia các hoạt động ngoài trời, tập thể dục buổi sớm. Điều này không chỉ giúp thư giãn cơ bắp, tăng tuần hoàn lưu thông máu khí huyết, cải thiện tâm trạng và tăng cường miễn dịch.
Tiết thanh minh nên ngủ muộn nhưng đừng thức khuya. Ngủ muộn cũng là ngủ trước 22h.
Sau khi thức dậy vào buổi sáng, đừng vội gấp chăn gọn gàng. Tốt nhất nên giũ chăn mạnh vài cái, lật ngược mặt chăn đắp vào người lên trên và trải phẳng ra giường. Hoặc lật chăn và gấp làm đôi để đảm bảo ít nhất một nửa bề mặt bên trong tiếp xúc với không khí.
Trang phục
Mùa xuân thời tiết trong ngày biến động liên tục vì vậy nên mặc trang phục mỏng nhưng nhiều lớp, đừng quên mang phòng mũ và khăn. Xuân chủ phong, gió mùa xuân cũng khá mạnh. Việc chắn gió tốt sẽ giúp bản thân giảm bớt tình trạng trúng gió hoặc cảm lạnh.
Ăn uống
Ăn đồ ấm nóng, gia tăng 1 số loại gia vị như tỏi, hẹ…, bổ sung thêm au xanh nhất là dòng rau cải… Không nên ăn đồ ăn nguội hoặc đồ lạnh tránh làm tổn hại đến tỳ vị.
Tập luyện và vận động
Đối với những người ít vận động, việc tập luyện nên nằm trong khả năng và không nên tập luyện quá sức.
Người cao tuổi nên kiểm soát nhịp tim trong vòng 105 nhịp/phút và nhịp thở trong vòng 24 lần/phút khi hoạt động, người trẻ và trung niên nên thư giãn phù hợp tùy theo từng cá nhân.
Những người mắc bệnh tim, tăng huyết áp, viêm phế quản cấp tính và mãn tính, COPD, viêm thận, thiếu máu, lao, sốt, nhiễm trùng cấp tính… không nên cố leo núi.
Tâm tình
Tiết thanh minh vẫn thuộc mùa xuân nên việc dưỡng gan là quan trọng bậc nhất. Gan chủ sơ tiết điều đạt, tức giận hại gan nhưng bi thương cũng hại gan. Tiết thanh minh nên giữ cho tâm tình thư thái, tinh thần vui vẻ.
Khi tỏ lòng thành kính với tổ tiên, bạn cũng nên chú ý đến sức khỏe của bản thân. Lễ tảo mộ là lễ hội truyền thống nhằm bày tỏ sự chia buồn với những người thân yêu. Đây là dịp để trút bỏ nỗi buồn, có tác dụng loại bỏ những cảm xúc không tốt và cũng tốt cho sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian này, đối với những người đã mất đi người thân, ngày tảo mộ cũng có thể gây ra những cảm xúc không tốt đẹp. Đặc biệt là người già dễ có những cảm xúc tiêu cực khi quét mộ. Tâm trạng buồn bã, chán nản của mọi người không nên kéo dài quá lâu. Giai đoạn này là thời kỳ có tỷ lệ mắc bệnh nhồi máu cơ tim, đột quỵ và các bệnh khác cao. Người mắc bệnh như vậy không nên quá buồn bã mà nên chú ý điều tiết cảm xúc, cần tìm người thân, bạn bè đồng hành để giảm bớt tác động của những cảm xúc tiêu cực.
Phòng ngừa dị ứng
Một số người dễ bị cảm lạnh hoặc cơ địa dị ứng dễ bị hắt hơi, sổ mũi, ngứa mắt, chảy nước mắt, ngứa mũi… vào mùa xuân. Đối với tình trạng này chúng ta nên tránh tiếp xúc với phấn hoa, bụi nhà. Thời tiết xuân có tình trạng nồm ẩm dễ dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của nấm mốc cần đeo khẩu trang, kính mắt khi dọn dẹp nhà cửa. Quần áo cũng cần được làm khô tránh các tình trạng dị ứng tiếp xúc gây ngứa da hoặc viêm da tiếp xúc.
Với những người có cơ địa dị ứng tốt nhất không nên nuôi vật nuôi có lông như chó, mèo… Thường xuyên thay chăn ga gối giặt sạch và phơi khô. Nếu thời tiết nồm ẩm nên lựa chọn sấy khô quần áo và đồ dùng vải.
Một số món ăn, thức uống nên dùng vào dịp tiết Thanh minh
Trà trần bì + hoắc hương:
- Nguyên liệu và cách dùng: 5g trần bì, 10g hoắc hương, đường vừa đủ. Thêm 2 bát nước đun nhỏ lửa đến sôi, bỏ bã. Uống ấm trong ngày.
- Công dụng phương hương hóa thấp, hành khí tiêu trệ. Dùng trong trường hợp người nặng mệt mỏi, đầy chướng bụng, rêu lưỡi trắng.
Trà Sơ can kiện vị:
- Nguyên liệu và cách dùng: thanh bì 10g, trần bì 5g, mạch nha 20g, đường vừa đủ. Thêm 2 bát nước đun nhỏ lửa đến sôi, bỏ bã. Uống ấm trong ngày.
- Công dụng sơ can lý khí, khai vị tiêu trệ. Dùng trong trường hợp đầy chướng bụng, ăn không ngon, tâm trạng không tốt.
Trà thái tử sâm đại táo trần bì:
- Nguyên liệu và cách dùng: Thái tử sâm 15g, đại táo 5 quả, trần bì 3g. Thêm 2 bát nước đun nhỏ lửa đến sôi, bỏ bã.Uống ấm trong ngày.
- Công dụng lý khí hòa vị.
Món Hoài sơn hầm sườn:
- Nguyên liệu và cách nấu: Hoài sơn 15g, khiếm thực 15g, hoàng kỳ 15g, bạch truật 10g, ý dĩ 15g, bạch biển đậu 15g, sườn lợn 200g. Sao vàng bạch biển đậu và ý dĩ sau đó cho tất cả vào nồi đun to lửa đến sôi và hầm nhỏ lửa 2 tiếng, thêm gia vị vừa ăn.
- Công dụng kiện tỳ tỉnh vị, trừ thấp dùng trong trường hợp tỳ hư thấp trọng, tinh thần không tốt.
Món Vịt hầm hạt sen:
- Nguyên liệu và cách nấu: trần bì 5g, liên nhục 30g, ý dĩ 30g, hoài sơn 15g, sinh khương 15g, thịt vịt 250g. Sao vàng ý dĩ, cắt vịt thành các miếng vừa ăn. Cho tất cả các nguyên liệu vào nồi, đun lửa lớn đến sôi, hầm lửa nhỏ trong 2 tiếng, thêm gia vị vừa ăn.
- Công dụng kiện tỳ, lợi thấp, chỉ tảm dùng trong trường hợp tỳ vị thấp trọng, đại tiện lỏng.
Cháo khoai tây:
- Nguyên liệu: khoai tây 100g, hoài sơn tươi 50g, gạo tẻ 200g, quế hoa và gia vị vừa đủ.
Cháo cúc hoa kỉ tử:
- Nguyên liệu: gạo tẻ 200g, cúc hoa 10g, kỉ tử 20g, thịt lợn băm 50g, gia vị vừa ăn.
BS Uông Mai
