“Vạn bệnh vào từ miệng”. Thực sự đã có quá nhiều công trình nghiên cứu về sự ảnh hưởng của chế độ dinh dưỡng với cả người khỏe và người bệnh. Chế độ dinh dưỡng có thể khiến chúng ta khỏe mạnh hơn cũng có thể giết chúng ta một cách âm thầm, hoặc gây ra cái chết “bất đắc kì tử”. Trong tất cả các cơ quan của cơ thể thì gan chính là cơ quan chuyển hóa dinh dưỡng vừa là cơ quan thải độc lớn nhất cơ thể. Chính vì vậy khi gan bị tổn thương ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe của người bệnh.
Viêm gan ăn gì? Viêm gan không nên ăn gì là những câu hỏi thường gặp. Bài viết này sẽ trả lời cho câu hỏi đó.
1. Vì sao chế độ dinh dưỡng lại quan trọng với người bệnh viêm gan?
Trước tiên cần làm rõ chế độ ăn là một phương pháp điều trị viêm gan không dùng thuốc.
- Chế độ dĩnh dưỡng hợp lý giúp cơ thể khỏe mạnh hơn. Các cơ quan trong cơ thể sẽ có đủ năng lượng thực hiện đúng chức trách của mình.
- Dinh dưỡng khoa học giúp giảm gánh nặng đào thải độc tố cho gan qua đó gan có thời gian để hồi phục.
- Rất nhiều món ăn còn có tác dụng bồi bổ cho gan.
Vì 3 lý do kể trên mà chế độ ăn cho người viêm gan trở nên quan trọng.
Viêm gan bao gồm viêm gan cấp và viêm gan mạn tính. Với mỗi giai đoạn và dạng tổn thương thì chế độ dĩnh dưỡng cũng theo đó mà thay đổi linh hoạt.
2. Chế độ ăn cho người viêm gan cấp
Viêm gan cấp là tình trạng viêm cấp tình tại gan đặc trưng bởi sự phá hủy tế bào gan.
Các hoạt động bình thường của gan có thể bị xáo trộn, thường biểu hiện bằng các triệu chứng như mệt mỏi và rối loạn tiêu hóa: chán ăn, ăn không tiêu, sình bụng, tiêu chảy nhất là hay bị nôn ói.
Khi bị viêm gan cấp, chúng ta cần áp dụng một chế độ nghỉ ngơi và ăn uống hợp lý. Không kiêng ăn quá mức mà cần phải ăn đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo cơ thể được cung cấp đủ năng lượng. Năng lượng này rất cần để gan hồi phục nhanh và cơ thể mau lấy lại sức.
Nên chọn nhóm thực phẩm dễ hấp thu và tiêu hóa như gạo, ngũ cốc, đường, mật ong, hoa quả ngọt, các chất bột – đường. Vì vậy, bệnh nhân thường được khuyên ăn nhiều trái cây ngọt như chuối, nhưng không có nghĩa là “ăn chuối để chữa bệnh viêm gan”.
Đối với nhóm chất đạm
- Nên chọn các loại có giá trị dinh dưỡng cao nhưng ít chất béo như lòng trắng trứng (không ăn lòng đỏ trứng), các loại thịt cá nạc, sữa không béo, đậu hũ.
- Lượng đạm cần cung cấp đầy đủ như một người bình thường (tức là 50 – 70g mỗi ngày).
- Tuy nhiên, nếu bị viêm gan quá nặng, bắt đầu có triệu chứng lơ mơ báo hiệu tình trạng sắp bị hôn mê thì phải giảm lượng đạm < 40g mỗi ngày vì các chất như amôniắc (NH3) sinh ra từ chất đạm không được gan đào thải, sẽ tích tụ trong máu gây ảnh hưởng đến hoạt động của não.
Đối với chất béo
- Nên giảm bớt chứ không kiêng ăn hoàn toàn.
- Không ăn các thức ăn có nhiều cholesterol như óc, tim, gan, lòng heo, lòng đỏ trứng vì sự bài tiết mật có thể bị giảm nên không tiêu hóa hết các chất béo.
- Chất béo chỉ sử dụng khoảng 10% tổng năng lượng (15g mỗi ngày).
Đặc biệt, ăn nhiều rau quả tươi sẽ cung cấp chất khoáng và các vitamin như vitamin A, B, C, E… rất cần thiết để gan hoạt động bình thường trở lại vì các chất này giúp cho các chuyển hóa ở gan được tốt hơn.
Một số lưu ý khác
- Một vấn đề hết sức quan trọng cần phải tuân thủ, đó là ngưng hẳn rượu bia và các thức uống có cồn cho đến khi gan hồi phục hoàn toàn.
- Thận trọng khi sử dụng các loại thuốc vì một số thuốc có thể gây độc cho gan như thuốc an thần, các thuốc giảm đau – chống viêm, ngay cả paracetamol. Không tự ý sử dụng bất cứ một loại thuốc nào khi chưa tham khảo ý kiến thầy thuốc.
Nếu bệnh nhân bị nôn ói liên tục hoặc tiêu chảy nhiều cần được nhập viện để truyền dịch và nuôi ăn bằng đường truyền tĩnh mạch. Trong trường hợp bệnh nhân chỉ buồn nôn nhẹ có thể điều trị ở nhà bằng cách dùng một số thuốc chống nôn thông thường.
Nên chia thành các bữa ăn nhỏ trong ngày, ăn từng ít một, đừng ăn một lần quá no. Bệnh nhân viêm gan thường hay bị chán ăn và nôn ói vào buổi chiều nên có thể cho ăn nhiều hơn vào buổi sáng, ăn nhẹ hoặc uống sữa vào chiều tối để tránh tình trạng đầy bụng và nôn sau khi ăn. Khi gan hồi phục hoàn toàn, có thể ăn uống trở lại như bình thường.
3. Dinh dưỡng khi bị viêm gan mạn
Khi gan bị viêm mạn tính, hầu hết các bệnh nhân đều không có triệu chứng gì đặc biệt. Vì vậy, họ vẫn cảm thấy bình thường dù gan có thể đã bị hư hại ngày một nặng hơn. Một số bệnh nhân có cảm giác mệt mỏi và ăn uống kém đi.
Chế độ ăn vẫn phải cân đối giữa các chất đường, đạm, béo và cung cấp đầy đủ năng lượng. Việc ăn uống đủ chất và năng lượng sẽ giúp cho bệnh nhân cảm thấy khỏe hơn và cơ thể có đủ sức chống chọi với tình trạng nhiễm trùng cũng như các tác dụng phụ do quá trình điều trị gây ra.
Khi vẫn còn cảm giác ăn uống và tiêu hóa bình thường, nhất là chưa bị phù, bệnh nhân không cần thiết phải kiêng ăn quá mức. Chính vì ăn kiêng quá mức và đặc biệt là thức ăn quá nhạt nhẽo sẽ làm cho bệnh nhân cảm thấy chán ăn. Ăn uống kém càng làm cho người bệnh bị mệt mỏi, thiếu sức để hoạt động và bệnh gan bị nặng hơn.
Tuy nhiên, bệnh nhân cần hạn chế sử dụng những thức ăn quá nhiều gia vị và dầu mỡ sẽ gây khó tiêu.
Nên chọn các loại đạm có giá trị dinh dưỡng cao mà dễ tiêu hóa như đậu nành, đậu hũ…
Ở bệnh nhân viêm gan mạn tính, chất glycogen (một loại đường dự trữ ở gan) sẽ bị giảm, vì vậy cần cung cấp đều đặn chất bột – đường như bánh, trái cây ngọt; nếu không, bệnh nhân dễ bị những cơn mệt lả, vã mồ hôi do giảm lượng đường trong máu.
Dù bị bệnh gan mạn tính do bất kỳ nguyên nhân nào thì bệnh nhân cũng không nên uống rượu bia nhiều vì sẽ làm cho tình trạng viêm gan bị nặng hơn. Bệnh nhân có thể uống mỗi ngày một viên thuốc bổ để cung cấp thêm các vitamin và khoáng chất cần thiết cho hoạt động bình thường của gan.
Nếu viêm gan mạn do nghiện rượu, cần phải bổ sung thêm các vitamin nhóm B và acid folic. Không kiêng khem quá mức khi gan chưa bị suy nặng. Tiếp tục chế độ dinh dưỡng cung cấp đủ năng lượng. Nên ăn nhiều chất đạm từ thực vật, chất bột – đường và rau quả tươi. Hạn chế bớt mỡ dầu và gia vị
Nếu bị viêm gan virút C mạn tính, không nên ăn các thực phẩm chứa nhiều chất sắt hoặc các thuốc bổ có chứa sắt. Tránh uống rượu. Nên uống thêm thuốc bổ đa sinh tố và thận trọng khi sử dụng các loại thuốc. Sinh hoạt bình thường. Tập thể dục, chơi thể thao vừa sức. Tránh các công việc quá nặng nhọc.
BS Thanh Mai – Hội Nội khoa Việt Nam
Bài viết liên quan:
12 Câu hỏi về bệnh viêm gan B 
Khi bị gãy xương – nên và không nên ăn gì? 
Viêm loét dạ dày – tá tràng nên ăn gì, kiêng gì? 
Chế độ ăn mẫu dành cho người bị bệnh gout 
Chế độ dinh dưỡng và tập luyện hàng ngày dành cho bệnh nhân tăng huyết áp 
Lời khuyên của chuyên gia dinh dưỡng về khẩu phần ăn cho người bệnh Ung thư vú