Trong nhiều năm qua, tảo biển đã được coi là nguồn polysaccharide với nhiều hoạt tính sinh học tự nhiên có giá trị. Fucoidan, một polysaccharides sulfat chủ yếu từ tảo biển nâu bao gồm một chuỗi fucopyranose và một số monosaccharides, đã được báo cáo là có nhiều hoạt tính sinh học như chống ung thư, chống oxy hóa, điều hòa miễn dịch, kháng vi-rút, chống huyết khối và chống viêm. Fucoidan đã dần trở thành một điểm nóng nghiên cứu. Trong bài viết này, chúng ta cùng thảo luận về vai trò quan trọng của fucoidan đối với sức khỏe con người.
1. Sơ lược về nguồn gốc và cấu trúc của Fucoidan
Fucoidan là một polysaccharide sulfat có thể được tìm thấy trong một số nguồn hải sản, bao gồm cả hải sâm hoặc tảo nâu. Nguồn gốc đa dạng nhưng Fucoida được tìm thấy chủ yếu trong tảo nâu. Nó chính là yếu tố tạo ra chất nhớt đặc trưng của loại thực vật này.
Fucoidan là một loại polysaccharide giàu nhóm axit sulfuric và chủ yếu được tìm thấy trong tảo nâu. Đây là một polysaccharide hòa tan trong nước được giáo sư Kylin của Đại học Uppsala (Thụy Điển) phân lập lần đầu tiên vào năm 1913 từ Undaria pinnatifida (tảo nâu). Chúng được đặc trưng về mặt cấu trúc bởi sự hiện diện của α-fucopyranose với các monome đường như glucose, mannose, galactose và axit uronic.
Fucoidan có tính chất theo loài và do đó không sở hữu bất kỳ cấu trúc hóa học cụ thể nào, tuy nhiên các đặc tính cấu trúc có vẻ giống nhau giữa các loài.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng các hoạt động sinh học của fucoidan phụ thuộc trực tiếp vào thành phần cấu trúc độc đáo của chúng và trọng lượng phân tử kết hợp với các yếu tố khác như loài xuất xứ, thời gian thu hoạch, phương pháp chiết xuất được sử dụng và vị trí của tảo biển.
Tính không đồng nhất về cấu trúc và thành phần của fucoidan đã trở thành một lĩnh vực nghiên cứu được quan tâm trong những năm gần đây do lợi ích sức khỏe của chúng đối với con người .
2. Tác dụng của Fucoidan với sức khỏe con người
2.1. Hoạt động chống khối u
Ung thư là căn bệnh chết người có tỷ lệ tử vong và mắc bệnh ngày càng tăng theo thời gian. Hiện nay, hóa trị được sử dụng rộng rãi để điều trị ung thư nhưng đi kèm với những tác dụng phụ đáng kể như rụng tóc, suy tủy xương…. Do đó, nhiều loại polyme hoạt tính sinh học đã được khám phá như những chất thay thế tự nhiên với ít hoặc không có tác dụng phụ.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí “Marine Drugs” năm 2011 đã chỉ ra rằng fucoidan có khả năng ức chế sự phát triển và lan rộng của các tế bào ung thư thông qua thúc đẩy quá trình apoptosis (chết tế bào tự nhiên) trong các tế bào ung thư như ung thư tế bào hắc tố, ung thư biểu mô tuyến ruột kết, ung thư vú, ung thư phổi Lewis, u lympho HS-Sultan ở người, ung thư biểu mô tế bào gan.
Ở một số loại ung thư, fucoidan có thể ức chế các quá trình di căn và tình trạng kháng thuốc
2.2. Tác dụng chống viêm
Tiềm năng của Fucoidan nằm ở tác dụng chống viêm đa năng của nó. Chúng bao gồm ức chế selectin, ức chế bổ thể và hoạt động ức chế enzyme.
Fucoidan là polyme phức hợp, giàu fucose, sulfat hóa có trong tảo biển nâu. Fucoidan đã được chứng minh là có nhiều hoạt tính sinh học, bao gồm tác dụng chống viêm và được biết là ức chế các quá trình viêm thông qua một số con đường như phong tỏa selectin và ức chế enzyme, và đã chứng minh được khả năng ức chế các bệnh lý viêm trong cơ thể sống
Các mục tiêu tiềm năng của fucoidan là các tế bào miễn dịch, bao gồm đại thực bào, tế bào tiêu diệt tự nhiên, tế bào dạng sợi và tế bào lympho
- Fucoidan làm giảm mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp ở chuột bằng cách giảm thâm nhiễm bạch cầu trung tính và tình trạng viêm toàn thân
- Một phức hợp dinh dưỡng chiết xuất tảo biển khi uống trong 12 tuần đã làm giảm đáng kể các triệu chứng của bệnh viêm xương khớp trong một nghiên cứu nhãn mở giai đoạn I và II. Mười một người tham gia đã hoàn thành 12 tuần và một người đã hoàn thành 10 tuần của nghiên cứu.
- Fucoidan là chất chặn selectin mạnh và do đó có thể ức chế tổn thương viêm, chẳng hạn như tổn thương do viêm sau thiếu máu cục bộ, dính sau phẫu thuật
- Những thay đổi đáng kể trong các dấu ấn sinh học đã xảy ra sau tập thể dục cường độ cao, cho thấy tác động sâu sắc tổng thể lên hệ thống miễn dịch và viêm của Fucoidan
2.3 Tác dụng tăng cường miễn dịch
Fucoidan, một polysaccharide sulfate được tinh chế từ tảo nâu, có nhiều tác dụng điều hòa miễn dịch, chẳng hạn như thúc đẩy hoạt hóa tế bào dendrit (DC), tế bào tiêu diệt tự nhiên (NK) và tế bào T, đồng thời tăng cường phản ứng chống vi-rút và chống khối u.
Rất nhiều nghiên cứu đã cho thấy fucoidan có thể là ứng cử viên đầy hứa hẹn như chất kích hoạt miễn dịch hiệu quả
2.4. Tác dụng chống đông máu
Báo cáo sớm nhất được công bố mô tả hoạt động chống đông máu của fucoidan được công bố vào năm 1957. Trong báo cáo đó, người ta đã chỉ ra rằng một phần nhất định của fucoidan từ F. vesiculosus sở hữu hoạt động chống đông máu mạnh mẽ đủ điều kiện để fucoidan thuộc nhóm heparinoid.
Rất nhiều nghiên cứu khác cũng có chung quan điểm về tác dụng chống đông máu, chống huyết khối của Fucoidan
2.5. Tác động trên gan
Xơ gan: Ở gan bị tổn thương hoặc bệnh tật, các tế bào sao gan tăng sinh thành các khối xơ trong khi các tế bào gan chức năng chết. Nghiên cứu năm 2008 của Hayashi về tổn thương gan do cacbon tetraclorua gây ra cho thấy fucoidan là chất ức chế hiệu quả cao đối với loại xơ hóa này. Fucoidan có thể là một tác nhân chống xơ hóa đầy hứa hẹn có chức năng kép, cụ thể là bảo vệ tế bào gan và ức chế sự tăng sinh tế bào sao gan.
Không chỉ cải thiện tình trạng xơ gan, Fucoidan còn có hiệu quả với nhiều tổn thương gan khác như viêm gan, bệnh gan do nhiễm ký sinh trùng.
Vai trò bảo vệ gan của polysaccharide biển này cũng bao gồm một sirtuin, cụ thể là biểu hiện quá mức sirtuin-1, làm giảm béo phì và kháng insulin thông qua việc ức chế tăng đường huyết, giảm viêm và kích thích phản ứng chống oxy hóa của enzym
2.6. Chống virus
Fucoidan được phân lập từ tảo nâu có hoạt tính kháng vi-rút tốt đối với các loại vi-rút như HIV, HSV và vi-rút cytomegalovirus ở người. Các tác dụng kháng vi-rút của fucoidan dường như bắt nguồn từ việc ức chế sự liên kết của các hạt vi-rút với tế bào chủ.
Việc sử dụng fucoidan có nguồn gốc từ tảo giúp tăng cường miễn dịch có thể đóng vai trò hàng đầu trong việc chống lại các bệnh nhiễm trùng do vi-rút trong đó có cả COVID-19 và các bệnh suy giảm miễn dịch khác.
2.7. Fucoidan và bệnh tiểu đường
Trong những năm gần đây, fucoidan đã nhận được sự quan tâm lớn như một tác nhân điều trị bệnh tiểu đường và các loại hội chứng chuyển hóa khác (MetS). Fucoidan được chiết xuất từ F. vesiculosus được biết đến như một chất ức chế α-glucosidase có khả năng điều trị bệnh tiểu đường.
Trong số các nghiên cứu khác, fucoidan được đề cập là có khả năng làm giảm bệnh võng mạc tiểu đường thông qua việc ức chế tín hiệu VEGF
2.8. Fucoidan và thần kinh não bộ
Fucoidan có tác dụng có lợi trong tổn thương não, thần kinh. Nó tỏ ra có hiệu quả trong các điều trị hỗ trợ ở bệnh nhân chấn thương sọ não, thoái hóa thần kinh, bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson…
Fucoidan tiếp tục hứa hẹn nhiều ứng dụng tiềm năng. Kể từ khi y học hiện đại phát triển, các bài đánh giá và bài nghiên cứu dựa trên các ứng dụng điều trị của fucoidan ngày một gia tăng. Do đó, sự ủng hộ ngày càng tăng về việc mà fucoidan có thể đóng vai trò như một hình thức điều trị của nhiều bệnh lý. Điều này xuất phát từ thực tế là tảo nâu đã được sử dụng trong nhiều năm để điều trị một số bệnh trong Y học cổ truyền.
BS Uông Mai
