Bệnh tiêu chảy cấp tính 

Bệnh tiêu chảy cấp tính là loại bệnh thường gặp ở trẻ em lứa tuổi mầm non và những năm đầu cấp tiểu học. Bệnh gây tử vong cao do trẻ  bị mất nước và các chất điện giải.

Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp tính

Bệnh tiêu chảy cấp tính thường có nguyên nhân do thức ăn không phù hợp hoặc do nhiễm khuẩn thực phẩm.

• Do người mẹ thiếu sữa hoặc trẻ bị cai sữa sớm nên phải ăn những thức ăn không thích hợp như ăn bột sớm, bột đặc, ăn nhiều hoặc các thành phần protein, lipit, cacbonhydrat… trong thức ăn không phù hợp với tuổi của trẻ.
• Do dinh dưỡng không tốt dẫn đến tiêu chảy. Tiêu chảy là nguyên nhân gây suy dinh dưỡng và suy dinh dưỡng lại làm cho tiêu chảy tăng thêm.
• Virut rota là tác nhân chính gây tiêu chảy nặng và đe doạ đến tính mạng của trẻ dưới 2 tuổi.
• Do vi khuẩn tại ruột: Các vi khuẩn này gây bệnh qua thực phẩm và các dụng cụ cho trẻ ăn, uống. Bệnh cũng có thể lây qua bàn tay bẩn ở những người phục vụ trẻ.
• Các vi khuẩn thường gặp là trực khuẩn E.coli đường ruột, trực khuẩn lỵ, phẩy khuẩn tả, trực khuẩn thương hàn.
• Do nhiễm khuẩn ngoài đường ruột: trẻ có thể bị tiêu chảy sau khi viêm mũi, họng, viêm tai giữa, viêm phổi sau khi bị sởi hay ho gà.

Ngoài ra những yếu tố thuận lợi gây bệnh tiêu chảy cấp do điều kiện vệ sinh môi trường kém, khí hậu nóng, ẩm tạo điều kiện cho các vi sinh vật gây bệnh phát triển.

Những trẻ bị suy dinh dưỡng dễ dàng mắc bệnh tiêu chảy và bệnh sẽ kéo dài hơn, tỷ lệ tử vong cao.

Biểu hiện của bệnh tiêu chảy cấp tính

• Tiêu chảy xuất hiện đột ngột, trẻ đi phân lỏng nhiều nước, số lần đi nhiều hơn 3 lần trong 24 giờ, thường kéo dài 1 tuần.
• Nôn thường xuất hiện đầu tiên trong trường hợp tiêu chảy do virut Rota hoặc tiêu chảy do tụ cầu. Nôn liên tục hoặc vài lần làm cho trẻ bị mất nước và chất điện giải.
• Biếng ăn có thể xuất hiện sớm hoặc sau khi trẻ bị tiêu chảy nhiều ngày. Trẻ thường chán ăn, chỉ thích uống nước.
• Trẻ hay quấy khóc, vật vã, đôi khi co giật, hoặc mệt lả nằm li bì. Có thể trẻ còn bị khóc do nhiễm khuẩn.
• Mất nước do tiêu chảy là nguyên nhân quan trọng dẫn đến tử vong. Có 3 biểu hiện của sự mất nước ở trẻ bị tiêu chảy cấp:
  • Mất nước nhẹ: cân nặng của trẻ giảm dưới 5% trọng lượng cơ thể. Nhưng chưa có biểu hiện khát nước, môi chưa khô, mắt không bị trũng.
  • Mất nước vừa: cân nặng của trẻ giảm từ 5% đến 9% trọng lượng cơ thể. Trẻ khát nước nhiều, người vật vã, mắt trũng, miệng khô, da mất tính đàn hồi, thở nhanh.
  • Mất nước nặng: trẻ khát nước nhiều, người lờ đờ, mệt mỏi. Mạch đập nhanh, hạ huyết áp.

Các biện pháp phòng bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ

• Đề phòng trẻ mất nước khi tiêu chảy: nếu thấy trẻ đi tiêu chảy toé 2- 3 lần trong ngày, cần cho trẻ uống oresol để bù nước và điện giải.
• Chế độ dinh dưỡng: Với trẻ nhỏ cần phải cho bé bú ngay từ khi mới sinh, đến 6 tháng tuổi cho trẻ ăn bổ sung, thức ăn phải đảm bảo đủ chất dinh dưỡng, tỷ lệ phải thích hợp với độ tuổi.
• Vệ sinh trong vấn đề ăn uống: Dụng cụ chế biến và thức ăn phải sạch sẽ, tráng nước sôi trước khi cho trẻ dùng. Các loại quả phải được rửa sạch, gọt vỏ, bóc vỏ…
• Vệ sinh môi trường: Nhà trường phải có nguồn nước sạch để phục vụ ăn uống và sinh hoạt cho học sinh, khu vệ sinh của trường phải có đủ hố tiểu, hố tiêu, không để học sinh phóng uế bừa bãi… Rác phải để đúng nơi quy định tránh gây ô nhiễm.

Cục y tế dự phòng – Bộ Y tế

Bài viết Cục y tế dự phòng Bộ Y tế hướng dẫn phát hiện và dự phòng tiêu chảy cấp đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Vạn Quốc Dược Vương.

ORS thường được gọi là thuốc bột uống bù dịch, viết tắt từ chữ tiếng Anh Oral Rehydration Salts có nghĩa là chất muối để bù nước bằng đường uống. ORESOL cũng viết tắt từ chữ tiếng Anh Oral Rehydration Solution có nghĩa là dung dịch bù nước bằng đường uống. Gói ORS sau khi pha với nước sẽ thành dung dịch của ORS và được gọi là ORESOL. Về thuật ngữ, có thể nói “gói ORESOL” là “gói ORS”, còn “dung dịch ORESOL” chính là “dung dịch ORS” hoặc “ORESOL”.

ORS là một hỗn hợp đặc biệt gồm các loại muối khô, khi hòa tan với nước sạch có thể uống để bù nước và điện giải cho cơ thể bị mất nước do tiêu chảy. Hiện nay, trong hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gói ORS loại mới có áp lực thẩm thấu thấp được khuyến cáo sử dụng cho các trường hợp bị tiêu chảy. Gói ORS loại mới có áp lực thẩm thấu thấp với thành phần giống như gói ORS thông thường nhưng có hàm lượng thay đổi để khi pha với nước có nồng độ đường và muối thấp hơn. Sử dụng ORS loại mới đã được chứng minh có hiệu quả trong việc rút ngắn thời gian tiêu chảy và giảm nhu cầu truyền dịch ở các bệnh nhân tiêu chảy.

Gói ORS loại mới có trên thị trường

Hiện nay trên thị trường có hai loại gói ORS mới có áp lực thẩm thấu thấp đã lưu hành với thành phần và hàm lượng khác nhau. Loại gói ORS dùng để pha với 200ml nước có 0,52g natri chlorid; 2,7g glucose khan; 0,3g kali chlorid và 0,58g natri citrate dihydrate. Loại gói ORS dùng để pha với 1.000ml nước có 2,6g natri chlorid; 13,5g glucose khan; 1,5g kali chlorid và 2,9g natri citrate dihydrate.

Cách pha dung dịch oresol đúng

Cách pha dung dịch ORS hay ORESOL phải bảo đảm nguyên tắc là pha toàn bộ gói ORS với vừa đủ một lượng nước sạch theo hướng dẫn của nhà sản xuất, không được chia nhỏ để pha làm nhiều lần. Khuấy đều cho tới khi chất bột tan hoàn toàn trong nước. Nếu pha không đúng sẽ làm cho tình trạng bệnh tiêu chảy càng trầm trọng hơn. Chỉ pha gói ORS với nước sạch, không được pha với sữa, nước khoáng, nước canh, nước trái cây hoặc nước ngọt… và tuyệt đối không cho thêm đường. Dung dịch ORS đã pha chỉ được sử dụng trong vòng 24 giờ, không được sử dụng cho ngày hôm sau; nếu cần dùng phải pha lại gói ORS khác.

Cách uống dung dịch ORS như thế nào để có hiệu quả ?

Để bảo đảm hiệu quả trong việc sử dụng dung dịch ORS khi bị tiêu chảy mất nước, lượng dung dịch cần uống sau mỗi lần đi ngoài. Trẻ em dưới 2 tuổi uống từ 50 đến 100ml. Trẻ em từ 2 đến 10 tuổi uống từ 100 đến 200ml. Trẻ em trên 10 tuổi và người lớn uống theo nhu cầu. Đối với trẻ nhỏ, cho uống liên tục nhiều ngụm nhỏ bằng thìa hoặc cốc nhỏ. Nếu trẻ nôn, chờ khoảng 10 phút rồi tiếp tục cho uống nhưng phải uống chậm hơn.

Thầy thuốc ưu tú – BS. Nguyễn Võ Hinh

Nguyên Giám đốc Trung tâm PCSR-KST-CT Thừa Thiên Huế

Nguồn: Viện Sốt rét Ký sinh trùng – Côn trùng Quy Nhơn

Bài viết Giải đáp của chuyên gia về oresol và hướng dẫn sử dụng đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Vạn Quốc Dược Vương.